Toplum, gündelik hayatlarımızı desteklemek için gelişmiş elektronik cihazlara ve sistemlere her zamankinden daha fazla güvenmektedir. Aynı zamanda, elektronik sistemler küçülmekte, bu da elektronik parçaları elektrik dalgalanmalarına karşı daha savunmasız hale getirmektedir. Sonuç olarak, bugün elektriksel dalgalanma korumasına her zamankinden daha fazla ihtiyaç vardır.
Dalgalanma koruması için bir başka gerekçenin yenilenebilir enerjinin entegrasyonu olduğu düşünülmektedir. Güneş ve rüzgar tesisleri, invertörler, konvertörler ve durum izleme sistemlerinde elektroniğe güvenmektedir ve bunların da yıldırımdan kaynaklanan elektriksel dalgalanmalardan korunması gerekmektedir.
Elektriksel dalgalanma nedir?
Küresel dalgalanma koruma standartları ve dalgalanma koruma tasarımları, elektronik sistemlere ve yenilenebilir enerjilere olan artan bağımlılık eğilimlerini yansıtacak şekilde güncellendi. Bu değişikliklerden söz etmeden önce dilerseniz elektriksel dalgalanmalar hakkında konuşalım. Bilindiği üzere elektriksel dalgalanmalar ya da diğer bir ifadeyle geçici aşırı gerilimler, arızaya yol açan bileşenleri aşırı yükleyebilecek güç, sinyal veya telekomünikasyon hatlarındaki voltaj yükselmeleridir.
Yıldırım dalgalanmaları elektrik tesisatında 6000 Volta ulaşabilir ve hatta yıldırımdan bir kilometre uzakta olan şimşek için bile yıkıcı sonuçlara yol açabilir. Genel olarak dalgalanmalar, motorlar gibi büyük şebekeye bağlı ekipmanlardan kaynaklanır. Ekipman açıldığında ya da kapatıldığında bu, elektronik parçalara baskı yaparak şimşek dalgalanmalarından daha küçük fakat daha sık değişen geçiş geçişleri yaratır. Sonuç, tahmin edebileceğiniz üzere kesinti, bozulma, hasar ve kesinti olur.
Dalgalanma koruma cihazlarının türleri nelerdir?
Üç tip dalgalanma koruma cihazı mevcuttur (Tip 1, 2 ve 3). Bunların içinde hassas ekipman için yüksek gerilim akımlarını güvenli aşırı gerilim koruma seviyeleriyle idare eden koruma cihazları bulunmaktadır. Bunlar teknik, pratik ve ekonomik faydalara sahiptir.
Yıldırım çarpmasında yaşam kaybına veya ciddi yaralanmalara karşı korunmak için servis girişinde tip 1 cihazlar kullanılmalıdır. Tip 1 cihaz, bir dalga voltajının ekipman veya kablo yalıtımının darbe gerilimi derecesini aştığı durumlarda tehlikeli kıvılcımlara karşı koruma sağlar.
Elektrik ve elektronik sistemler içeren yapılarda ise Tip 2 ve Tip 3 cihazlar gereklidir. Bunlar, geçici aşırı gerilimlerin boyutunu güvenli seviyelere düşüren aşırı gerilim cihazlarıdır.
Düzenlemelerde ne tür değişiklik var?
Yıldırım ya da anahtarlamadan kaynaklanan geçici aşırı gerilimlere karşı koruma dahil olmak üzere voltaj ve elektromanyetik bozulmalara karşı koruma konusunda yeni düzenlemeler yapılmaktadır.
Önceden geçici aşırı gerilimlere karşı korumanın gerekli olup olmadığını belirlemek için belli kriterler göz önünde bulundurulmaktaydı ancak yeni düzenleme ile birlikte bu kriterler kaldırılmıştır. Bunun yerine, elektrik yüklenicilerinin, elektronik sistemlerin ciddi sonuçların olabileceği geçici aşırı gerilimlere karşı korunmak için aşırı gerilim koruma cihazları ile donatıldığından emin olmaları gerekecektir. Bunlar arasında ciddi yaralanmalar, yaşam kaybı, kamu hizmetlerinde kesinti ya da ticari faaliyetler, kültürel mirasa verilen zararlar veya çok sayıda insanın toplandığı yerler üzerindeki etkiler sayılabilir. Diğer tüm durumlar için ise dalgalanma koruma cihazlarının gerekli olup olmadığını basitleştirilmiş bir risk değerlendirmesinin belirleyeceğini söyleyebiliriz.
Yıldırımdan korunmayı kapsayan kurallarda da değişiklikler planlanmaktadır. Nükleer veya kimyasal tesisler gibi yüksek riskli alanlar tam bir risk değerlendirmesi gerektirir. Örneğin, genel olarak, bir yapıya veya yapıya bağlı havai hatlara doğrudan yıldırım çarpması riski varsa dalgalanma koruma cihazlarının kurulması gereklidir.
Elektrik müteahhitlerinin ne yapması gerekiyor?
Yukarıda bahsi geçen yeni kablolama düzenlemelerinin sonucunda elektrik profesyonellerinin artık ticari, kamu ve endüstriyel projelerde elektrik, sinyal ve telekom uygulamalarındaki elektronik sistemleri korumak için dalgalanma koruma cihazlarını belirtmeleri gerekecektir. Özellikle güvenlik açısından en son ürün standartlarını karşılayan uygun dalgalanma koruma cihazlarının kullanılması önemlidir. Bu, tekrarlanan “en kötü durum” geçişlerine karşı doğru korumayı sunacaklarını garanti edecektir.
